GOEDE ISOLATIE IS DE BESTE INVESTERING
Een huis dat warmer en comfortabeler aanvoelt in de winter, en langer koel blijft in de zomer, wie wil dat niet? Er zijn nog meer goede redenen om je woning goed te isoleren. Die boodschap wordt al geruime tijd verkondigd, en toch zijn nog twee op de drie woningen in Nederland ondermaats geïsoleerd. Over de beste investering van je spaargeld als je een oudere woning hebt.
Tot in de vroege jaren zeventig was er nauwelijks aandacht voor isolatie. Ook architecten en aannemers waren nog nauwelijks te betrappen op een vooruitziende blik. De Nederlandse huizen van vóór 1974 kregen gewoon enkel glas en geen noemenswaardige dak- of vloerisolatie. Onze beste verdediging tegen tocht, vocht, koude en hitte was de spouwmuur. Die dient vooral om doorslaand vocht uit bakstenen gevels te weren, en is net zo Nederlands als het nationale netwerk van aardgasleidingen. Maar de tijden veranderen.
SNEL STIJGENDE GASPRIJS
Al aan het einde van de zomer van 2021 stonden de media bol van de snel stijgende gasprijs. Los van de vraag naar de oorzaken en onzekerheid over de oplossingen is het duidelijk dat gas niet de toekomst heeft. Nieuwbouwwoningen krijgen zelfs geen aansluiting meer, omdat al in 2030 de CO2-uitstoot in Nederland moet zijn gehalveerd ten opzichte van 1990. In 2030 stopt ook de winning van aardgas in Groningen, en woningisolatie wordt gezien als een belangrijk instrument om de vraag naar gas terug te dringen. Intussen is de gasprijs een flinke stok achter de deur aan het worden.
Aan een oudere woning met enkel glas is vaak al het nodige verspijkerd. HR++glas, na-isolatie van het dak, dekens in de kruipruimte tegen de onderkant van de betonvloer, en ook spouwmuurisolatie zijn veelvuldig toegepast. Grote kans dat de vorige eigenaar van jouw woning al behoorlijk aan de slag is geweest. Toch is er vaak nog volop ruimte voor echte verbeteringen. De eerder gebruikte materialen zijn mogelijk een stuk minder effectief (geworden), en nieuwe inzichten over nut en noodzaak hebben ontwikkelingen en producten met vaak superieure resultaten opgeleverd.
GROOTSTE VERBETERPUNTEN EERST
Elk huis is uniek, maar de vraag waar je moet beginnen is niet moeilijk te beantwoorden. Je kunt actief op zoek gaan naar ‘lekken’ in je woning. Pak eerst de grootste verbeterpunten aan, want die leveren de meeste winst op. Dat kan in jouw huis dus best neerkomen op radiatorfolie, een nieuwe tochtstrip of het dichten van de gaten rond leidingdoorvoeren, maar besef ook hoeveel je kunt bereiken met meer structurele maatregelen. Een professionele test kan laten zien waar warmte langs of door bouwdelen ontsnapt. Naast een lagere energierekening levert isoleren vooral meer wooncomfort op. Je kunt bovendien vaak meerdere vliegen in één klap slaan. Vloerisolatie maakt niet alleen de vloer warmer, maar rekent ook grotendeels af met vervelende tochtstromen.
Woningisolatie is een belangrijk instrument om de vraag naar gas terug te dringen
MEER COMFORT ALS BONUS
Met goede isolatie draag je ook een steentje bij in de strijd tegen klimaatverandering. De nieuwe standaard voor woningisolatie heeft als uitgangspunt het huis zonder gasaansluiting, met lage temperatuurverwarming (LTV) via warmtepomp of geothermie. Met de juiste maatregelen kun je een beter energielabel realiseren en zo je huis aantrekkelijk houden op de woningmarkt. De combinatie van stijgende energieprijzen, lage spaarrentes en nieuwe technische mogelijkheden geeft de aloude uitdrukking ‘er warmpjes bijzitten’ extra betekenis. Er is tegenwoordig nauwelijks een investering te vinden die gegarandeerd jaar op jaar zo’n aardig rendement oplevert als een goed geïsoleerd huis. Met extra wooncomfort op de koop toe, als welverdiende bonus.
MAWIPEX
VAN SEDUMDAK
TOT GROENE STAD
Woningisolatie is een belangrijk instrument om de vraag naar gas terug te dringen
‘Verbeter de wereld, begin bij jezelf’. Die slogan heeft al velen geïnspireerd om grote problemen te helpen oplossen met kleine eigen bijdragen. Goed voorbeeld doet goed volgen, en vandaag worden de vroege voorvechters van stadsvergroening ingehaald door grote plannen die voorzien in een complete symbiose tussen de natuur en stedelijke bebouwing. De Italiaanse architect Stefano Boeri, die wereldberoemd werd met zijn Bosco Verticale in Milaan, is een ware visionair op dit gebied.
De mens heeft altijd een scheiding aangebracht tussen natuur en bebouwing. In zekere zin is bouwen door de eeuwen heen zelfs opgevat als een overwinning van cultuur op natuur, een manier om orde te scheppen in de chaos. Niet voor niets werden de Hangende Tuinen van Babylon in de oudheid beschouwd als een van de zeven wereldwonderen. Pas deze eeuw kreeg dit vroegst bekende voorbeeld van integraal groen in de stad navolging in de vorm van daktuinen en sedumdaken. Meer groen in de stad is lange tijd vooral beschouwd als toevoeging en decoratie, een opwaardering van de leefomgeving, te zien in de betere buurten.
WAARDE TOEVOEGEN
Met de uitdijende wereldbevolking en stedelijke agglomeraties is het ook het besef gegroeid dat we anders moeten gaan kijken naar de relatie tussen natuur en stedenbouw. Steden produceren driekwart van alle CO2-uitstoot. De overbelasting van milieu en beschikbare grondstoffen maken duidelijk dat het anders moet. Het lijdt geen twijfel dat alle kleine beetjes helpen. Je voegt persoonlijk waarde toe als je besluit tot een daktuin op je stadswoning, of bij vervanging van je platte dak eerder denkt aan folie en sedum dan aan dakrol en teerbrander. Maar voor maatregelen die op lange termijn echt zoden aan de dijk zetten, moeten we groter denken. Dat doet Stefano Boeri dan ook. Zijn ideeën vielen in Nederland al vroeg in vruchtbare aarde.
DUURZAAM, GROEN EN GEZOND
Op het voormalige Philips-terrein in Eindhoven staat het eerste verticale bos van ons land. De 70 meter hoge Trudo Toren telt achttien verdiepingen en 125 sociale huurwoningen. Met 125 volwassen bomen en meer dan 5000 planten en struiken in de gevels is het groenonderhoud gecompliceerder geworden. Abseilende hoveniers signaleerden al gauw de eerste vogelnestjes. Bij het Centraal Station in Utrecht verrijst Wonderwoods, eveneens een (co-)creatie van Stefano Boeri die moet bijdragen aan een duurzaam, groen, gezond en aantrekkelijk nieuw stadsdeel. Twee torens, van 105 en 73 meter hoog, worden respectievelijk aan de buiten- en binnenkant royaal beplant. Ze zullen samen plaats bieden aan zo’n 420 koopen huurwoningen.
GROENE INFRASTRUCTUUR
Het succes van de visie van Boeri blijkt uit tientallen vergelijkbare projecten over de hele wereld. Maar de architect en hoogleraar stedenbouw kijkt verder en werkt aan compleet nieuwe groene steden. Hij spreekt van allianties tussen steden en bossen, en ziet de stad van de toekomst als een groene infrastructuur waarin ook mensen wonen. In de Chinese provincie Guangxi is begonnen met de bouw van Liuzhou Forest City, een stad met 30.000 inwoners, 40.000 bomen en meer dan een miljoen planten. En bij Cancun in Mexico is 557 hectare gereserveerd voor Smart Forest City. Deze zelfvoorzienende stad wordt bedekt met bomen en planten, en omringd door zonnepanelen en akkers voor landbouw. Het doel is om de toekomstige bewoners voor hun voedsel en energie onafhankelijk te maken van externe bronnen. De stad wordt een proeftuin voor de circulaire economie, en een centrum voor onderzoek en innovatie in groene stadsontwikkeling.
VERTICAL FOREST DESIGNED BY
STEFANO BOERI ARCHITETTI
LOCATIE: UTRECHT
DE TOEKOMST IN MET
3D- EN 4D- PRINTTECHNIEK
Toen de eerste berichten over 3D-printers de media bereikten, zullen weinig mensen aan de bouw hebben gedacht. Toch wonen er nu al mensen in huizen die met een betonprinter zijn gebouwd. Vanwege de grenzeloze mogelijkheden van ‘additieve productie’, het laagje voor laagje opbouwen van elke gewenste vorm in een volledig geautomatiseerd proces, wordt de techniek een gouden toekomst voorspeld.
Met Project Milestone kreeg Eindhoven de wereldprimeur van woningen die zijn gebouwd met 3D-geprint beton. In de wijk Bosrijk, in het stadsdeel Meerhoven, staan vijf geprinte woningen die duurzaam en energiezuinig, comfortabel, licht en stil zijn. Het geslaagde proefproject, waarin de praktijkervaringen telkens werden meegenomen naar de volgende woning, heeft laten zien dat additieve productie ook in de bouwwereld een volwaardige plaats kan innemen. De grote voordelen liggen in de bouwsnelheid, de arbeids-en materiaalbesparingen, en de ongekende ontwerpvrijheid.
VRIJE VORMGEVING
De Oostenrijkse architect Friedensreich Hundertwasser, die rechte lijnen en hoeken ‘goddeloos en amoreel’ noemde, werd wereldberoemd met zijn fantasievolle en kleurrijke gebouwen. Hij zou zeker zijn gecharmeerd van de vormenvrijheid die 3Dprinten toestaat, en van de langste geprinte fietsbrug ter wereld in de Nijmeegse wijk Dukenburg. De ronde, organische vormen zijn mogelijk dankzij de laagjestechniek die afrekent met de traditionele beperkingen van beton in de bouw. Het proces van bekisting, bewapening en storting levert rigide vormen op. De nieuwe vrijheid betekent meer ruimte voor maatwerk, ook wat betreft hoeveelheden beton die bouwkundig precies voldoende zijn.
De techniek rekent af met de traditionele beperkingen van beton
WEBER BEAMIX. FOTO: MICHIEL VAN DER KLEY
NIEUWE UITDAGINGEN
Hoewel de Romeinen al beton gebruikten en de kennis vandaag op een hoog peil staat, stelt de betonprinter de ontwikkelaars voor nieuwe uitdagingen. Om de stap te maken naar huizen en bruggen, die wisselende belastingen moeten opvangen, is aan de TU Eindhoven gezocht naar nieuwe vormen van (vezel)bewapening en sterkere betonsoorten. Dat leidde tot mengsels die je lastiger door een printkop kunt persen. De Nijmeegse brug van 29,5 meter, geplaatst over een parkvijver, kan vier keer hogere belastingen aan dan de eerste geprinte brug in Gemert uit 2017. De bouwdelen zijn geprint bij Weber Beamix in Eindhoven, dat ook speciale mortels ontwikkelt voor het 3D-printproces. De hydratatiefase, de reactie van cement met water die voor uitharding zorgt, verloopt in uren in plaats van dagen of weken.
ANDERE BOUWPROCESSEN
De essentie van deze ontwikkelingen ligt niet in de eerste plaats in de printertechniek. Die is uiteindelijk een van de manieren om een grote verandering in bouwprocessen praktisch uitvoerbaar te maken. Ook is beton niet per se het aangewezen materiaal. Amsterdam kreeg aan de Oudezijds Achterburgwal een eigen primeur met ’s werelds eerste 3D-geprinte voetgangersbrug van roestvast staal. Het sierlijke bouwwerk is uitgerust met sensoren om meer te leren over de invloed van het weer en wisselende belastingen. De echte revolutie is een totaal nieuwe benadering van materialen en van ontwerpen en fabriceren.
INTELLIGENTE MATERIALEN
Aan het digitale ontwerp- en productieproces van 3D-printen wordt al een nieuwe dimensie toegevoegd: het tijdelijke. De ontwikkelaars van 4D-printen, onder meer aan de TU Delft, werken aan materialen die zelfstandig kunnen transformeren in reactie op prikkels uit de omgeving. Ook hier is de natuur een grote inspiratiebron. De nieuwe technologie staat nog in de kinderschoenen, maar over toepassingen in de bouw, de auto- en vliegtuigindustrie en zelfs de gezondheidszorg wordt al volop gespeculeerd. In combinatie met polymeren kunnen nieuwe ‘intelligente’ materialen ontstaan. Denk bijvoorbeeld aan gebouwen die zich aanpassen aan de weersomstandigheden. De natuur begrijpen en kopiëren werkt altijd beter dan proberen haar te beheersen.
