HOUT, HET ULTIEME HERNIEUWBARE EN HERBRUIKBARE BOUWMATERIAAL
In Nederland zijn we gewend aan stenen en cement, maar nu duurzaam bouwen voorop staat, is hout ook hier bezig aan een comeback. Hout voelt niet alleen vertrouwd en comfortabel, maar is ook het hernieuwbare en herbruikbare bouwmateriaal bij uitstek. Hout fungeert in bouwprojecten als CO2-opslag en is onmisbaar voor het halen van de klimaatdoelen. Nieuwe technieken maken steeds meer mogelijk met hout, ook in jouw droomhuis.
JOUBERT
Hout past naadloos in de biobased benadering van bouwen en de circulaire economie. In combinatie met nieuwe energie-efficiënte bouwtechnieken kan bouwen met hout leiden tot een forse reductie van de totale CO2-uitstoot. Elke kubieke meter hout die stenen materiaal vervangt, betekent ruim een ton minder CO2 in de lucht. Natuurlijk moeten we dan als consumenten, opdrachtgevers en bouwers wel de aanzet geven door nu te kiezen voor hout. Voor de meeste Nederlanders roept een houten huis nog vooral het vakantiegevoel op, maar in Scandinavië, Duitsland en Oostenrijk is houtskeletbouw heel gewoon. De natuurlijke eigenschappen van hout zorgen voor een isolerende werking en een gezond binnenklimaat.
HERONTDEKKING VAN HOUT
Nederland is dankzij de ruime beschikbaarheid van zand en klei een bakstenenland. Vóór de industriële revolutie werden de meeste gebouwen nog uit hout opgetrokken, maar de toenemende schaarste en ook stadsbr anden drongen het gebruik in de achttiende eeuw al terug. De hegemonie van staal en beton die we de laatste eeuw hebben gezien, lijkt aan haar einde te komen. Waar de rol van hout lange tijd was beperkt tot de niet-constructieve gebouwdelen, zoals kozijnen, daken, vloeren en deuren, denken ontwerpers en opdrachtgevers nu steeds vaker aan hout als het voornaamste materiaal voor complete gebouwen. Ook hoogbouw is al geen uitzondering meer, en mede dankzij nieuwe technieken kan hout zelfs concurreren met staal.
VERBETERD BOUWMATERIAAL
De draagkracht en levensduur van hout kunnen door modificatie enorm worden verbeterd. Samenpersen bij hoge temperaturen kan hout tot wel twintig keer sterker maken. Sommige processen maken snelgroeiende inheemse houtsoorten geschikt als gevelbekleding, zelfs zonder verdere behandeling en bescherming. Ook CLT (cross-laminated timber, in Nederland bekend als kruislaaghout) maakt het mogelijk om soorten die vroeger niet in aanmerking kwamen, nu wel in de bouw te gebruiken. Het idee dat houten gebouwen brandgevaarlijker zijn, berust op een misvatting. Door het lage warmtegeleidende vermogen en verkoling van het oppervlak wordt brand juist vertraagd. De schade is bovendien vaak beperkter en veel materiaal kan opnieuw worden gebruikt.
Bouwen in hout kan leiden tot een forse reductie in de totale CO2-uitstoot
DE KRACHT VAN HOUT
Nieuwe manieren om hout te modificeren en lamineren maken het materiaal tot een ijzersterke vervanger van staal en beton. Een mooi voorbeeld is te vinden in het Zweedse Töreboda, waar tien windturbines staan met wieken die tot 240 meter hoog reiken. De paallichamen, met een diameter van twaalf meter aan de voet tot vier meter aan de top, zijn 150 meter hoog en vervaardigd uit gelamineerd vurenhout. De verklaring ligt in de superieure sterktegewichtsverhouding van hout. Een stalen balk is vanzelfsprekend sterker dan een houten balk van dezelfde afmetingen, maar ook veel zwaarder. Een relatief laag soortelijk gewicht kan een belangrijk voordeel zijn, bijvoorbeeld op slappe bodems of in aardbevingsgevoelige gebieden. En dus ook bij windturbines, die in hout gemakkelijker te prefabriceren en monteren zijn.
VIDA
PREFAB BOUWDELEN
Hout biedt ook belangrijke voordelen in de slag die Nederland moet maken als het gaat om woningbouw. Meerdere bedrijven hebben zich gespecialiseerd in prefabricage van houten bouwdelen die als een bouwpakket in elkaar worden gezet. Ook hier is het relatief lage gewicht een belangrijk pluspunt. Prefab wordt nog vaak ten onrechte geassocieerd met tijdelijke huisvesting en matige kwaliteit. In werkelijkheid gaat modulair bouwen sneller en preciezer, waardoor juist een hogere kwaliteit kan worden bereikt. De eigenschappen van hout maken het gemakkelijker om met meer ontwerpvrijheid constructies te realiseren die aan de BENG-eisen voldoen en de energieprestaties van woningen verbeteren.
DUURZAME PRODUCTIE
Nederland is dichtbevolkt en maar voor acht procent bebost. Productiebossen kennen we nauwelijks en veel Nederlanders vragen zich dan ook af waar al dat bouwhout vandaan moet komen. We horen vaak over ontbossing, maar Scandinavië heeft al heel lang een hoogontwikkelde houtindustrie en beheercultuur. In Zweden, waar vandaag twee keer zo veel hout is als in 1930, wordt hout gezien als de grondstof waarmee we de transitie naar een biobased en circulaire economie kunnen voltooien. Dankzij duurzaam bosbeheer is dat geen wensdenken. Hout uit zorgvuldig beheerde bossen is een onuitputtelijke grondstof. In heel Europa is het totale areaal productiebos sinds 1990 met bijna dertig procent gegroeid. Elk jaar komt er 400 miljoen kubieke meter hout bij.
HOGE KWALITEIT
In Noord-Europa groeien bomen langzamer dan in warmere streken. Dat levert een hogere kwaliteit hout op. Scandinavisch vuren en grenen heeft een dichtere structuur, met als gevolg veel minder werking en vochtopname. Het Zweedse Vida exporteert naar ruim veertig landen en behoort tot de grootste leveranciers van gezaagde houtproducten ter wereld. Voor elke gekapte boom plant het bedrijf er twee terug. Bij Raab Karcher vind je naast de traditionele gezaagde en geschaafde houtproducten van Vida, inclusief velling- en rabatdelen en platen voor wanden en dakbeschot, ook hoogwaardige gevingerlaste producten. Vingerlassen maakt van korte planken en balken kaarsrechte en maatvaste grotere lengtes, zonder gebreken en werking of spanning in het hout.
METSÄ MONICAHOF, UTRECHT FOTO: JEROEN MUSCH 88 I HOUT DESIGN RAMIN VISCH
METSÄ FOTO: ARCANOVA PROJECT: VERSKBYEN NORWAY
HOUT IN DRAAGCONSTRUCTIE
Lichtgewicht, kostenefficiënt en energiezuinig bouwen kan mede dankzij gelamineerde en verlijmde producten, zoals die van het Finse Metsä. De Kerto LVL-producten van Metsä kunnen bogen op een bijzonder hoge stijfheid en buigsterkte. Ze worden op talloze manieren toegepast, van vloer- en dakbalk tot scharnierspant, als vloer- en dakbeschot, als hoofddrager, kolom, gording of latei. Het materiaal heeft een uitstekende maatvastheid en het lage gewicht vereenvoudigt constructies.
In het Noorse Fredrikstad is gedemonstreerd wat met Kerto-LVL mogelijk is. In het woningbouwproject Verskbyen verrezen in vijf weken vijf gebouwen van vijf verdiepingen dankzij een innovatieve aanpak met prefab-elementen. Aan de Monicahof in Utrecht staat sinds kort een uniek houten gebouw met zes appartementen en twee werkruimtes.
SPACER
De complete dragende structuur is opgetrokken uit Kerto-LVL. De opvallende houten gevelbekleding is gemaakt van Platowood populier, hout veredeld in een modificatieproces dat in Nederland is ontwikkeld. Alle materialen zijn volledig herbruikbaar en het gebouw is daarmee 100 procent circulair.
HOUT EN CO2
Hout fungeert in de bouw als een opslagmedium voor CO2. Tijdens de groei nemen bomen CO2 uit de lucht op, en die koolstof komt niet meer vrij zolang het hout onderdeel van een bouwwerk is. Zo is de 73 meter hoge houten woontoren HAUT in Amsterdam de opslagplaats voor drie miljoen kilo CO2. Voor de winning en productie van timmerhout is relatief weinig energie nodig, net als voor recycling. Het restmateriaal kan worden ingezet om groene energie te produceren. Hout is daarbij CO2- neutraal, omdat dezelfde hoeveelheid vrijkomt die tijdens de groei is opgenomen. Hout is natuurlijk ook biologisch afbreekbaar, zodat we toekomstige generaties niet opzadelen met een afvalprobleem.
Natuurlijk alleen
gecertificeerd hout
De EUTR (European Union Timber Regulation) is wetgeving die het gebruik van illegaal gekapt hout tegengaat. De herkomst van hout en houtproducten moet glashelder zijn. Andere keurmerken, met FSC ® en PEFC als bekendste, fungeren als waarborg voor duurzaam bosbeheer. Natuurlijk vind je bij Raab Karcher alleen gecertificeerd hout en plaatmateriaal.
GEZOND BINNENKLIMAAT
Mensen brengen veel van hun tijd binnenshuis door en de coronapandemie heeft dat nog eens versterkt. Daarmee groeit ook de aandacht voor het belang van een gezond binnenklimaat en de rol van emissiearme bouwproducten. Toen bijna 40 jaar geleden het ‘sickbuildingsyndroom’ voor het eerst werd beschreven, ging het vooral over slecht geventileerde kantoorgebouwen. Nu velen van ons thuiswerken in goed geïsoleerde huizen en het energiegebruik willen terugdringen, is stilstaan bij de kwaliteit van de lucht die we inademen zeker geen overbodige luxe.
De ramen op gezette tijden even tegenover elkaar openzetten is hoe dan ook een goed idee om verse lucht aan te voeren. Daarnaast kun je bij bouwen en verbouwen letten op de materialen en zo de luchtvervuiling tot een minimum beperken. Een notoire boosdoener op dit gebied is plaatmateriaal met formaldehydeureumhars als bindmiddel voor houtvezels. Spaanplaat en multiplex waarin deze synthetische hars als lijm is gebruikt, brengt nog vele jaren na de productie formaldehyde in de lucht en draagt zo bij aan een ongezond binnenklimaat.
SPACER
Formaldehyde is de meest voorkomende vluchtige organische stof in de binnenlucht. Iedereen wordt eraan blootgesteld, maar lage concentraties worden als ongevaarlijk beschouwd. Het Franse Joubert Plywood heeft het goedje al lang geleden verbannen uit het productieproces. Het bedrijf voldoet aan de strengste normen en produceert multiplex met dezelfde natuurlijke uitstoot als onbehandeld hout. Alle populieren en okoumé producten van Joubert komen daardoor in aanmerking voor bouwprojecten met hoge milieu- en gezondheidseisen.
HOOGWAARDIG MULTIPLEX
Multiplex gemaakt van okoumé, een houtsoort uit West-Afrika, is zeer geliefd voor de afwerking van dakoverstekken en buitenplafonds zoals die in veranda’s. Okoumé-multiplex biedt een fraai natuurlijk uiterlijk. Licht schuren is voldoende voor het schilderen in elke gewenste tint. Uniek van Joubert is het 605 cm lange Okoumé-paneel uit één stuk. Dankzij de goede isolerende eigenschappen en hoge mechanische weerstand zijn de panelen uiterst weer- en vochtbestendig. Het materiaal is gecertificeerd voor de laagst mogelijke gehaltes formaldehyde en volledig recyclebaar. Alle plaatmateriaal van Joubert draagt zowel het FSC ®-certificaat als het PEFC-label.
